Đêm hôm trước, tôi đi ăn tối với nhiều người bạn. Một người hỏi tôi: “Ngày nay robots đang làm việc trong các cơ xưởng trên khắp thế giới, nhiều công nhân lao động đang mất việc làm cho máy móc. Ngay cả Trung Quốc, “Cơ xưởng của thế giới” cũng có vấn đề. Năm ngoái, nhiều triệu công nhân mất việc làm khi cơ xưởng của họ bị đổi sang tự động hoá đầy đủ dùng robots. Với thất nghiệp tăng lên nhanh chóng ở nhiều nước, ông nghĩ cái gì sẽ xảy ra tiếp đây?”
Tôi bảo ông ấy: “Công nghệ làm thay đổi nhiều thứ, nhưng đó mới chỉ là bắt đầu thôi. Nhiều thứ nữa sẽ xảy ra khi nhiều công ti và nhiều nước chấp nhận công nghệ để duy trì tính cạnh tranh. Ông không thể dừng tiến bộ này được; ông không thể dừng những người chủ công ti khỏi tự động hoá cơ xưởng của họ vì lợi nhuận cao hơn. Trong thế giới được dẫn lái bởi công nghệ này, giải pháp duy nhất là đào tạo công nhân trong việc dùng công nghệ. Hiện thời, có sự không tương xứng trong thị trường việc làm giữa điều doanh nghiệp cần và loại giáo dục sinh viên đang có được. Nhiều chương trình đào tạo lỗi thời và cần thay đổi. Theo một báo cáo toàn cầu, năm ngoái đã có trên 4 triệu việc làm không được lấp đầy trên thế giới vì thiếu hụt công nhân có kĩ năng. Phần lớn các việc làm này đều yêu cầu ít nhất là giáo dục đại học trong khoa học và công nghệ. Vấn đề là các đại học không đáp ứng đủ nhanh để cung cấp loại đào tạo này. Trong nhiều năm, các công ti đã phàn nàn rằng ngày nay người tốt nghiệp đại học thiếu các kĩ năng đặc biệt để thực hiện việc làm, nhưng dường như là không ai muốn làm cái gì. Bây giờ mọi người bắt đầu thấy rằng máy móc đang thay thế công nhân trong dây chuyền lắp ráp chế tạo. Mọi người sẽ sớm thấy rằng phần mềm tự động hoá đang thay thế các công nhân văn phòng nữa. Trong nhiều năm qua, email, xử lí văn bản, phần mềm kiểm thuế, phần mềm kế toán, và dịch vụ trả lời tự động đã xoá bỏ nhiều việc làm văn phòng.”
“Trong vài năm tới, ô tô tự lái và trực thăng không người lái sẽ thay thế công nhân trong việc làm về vận tải và hậu cần. Điện thoại thông minh, thiết bị sức khoẻ đeo được sẽ thay đổi quá trình khám bệnh và xoá bỏ một số việc làm y tá. Ngày nay điện thoại thông minh của bạn có thể đo được các hoạt động hàng ngày của bạn, nhịp tim của bạn, huyết áp của bạn và thu thập thông tin về sức khoẻ của bạn hay cảnh báo bạn về những bệnh tật hay cơn đau tim. Nó sẽ sớm không chỉ đo mà còn phân tích và chẩn đoán sức khoẻ của bạn. Tuy nhiên, với công nghệ, nhiều việc làm mới sẽ được tạo ra nữa. Điều quan trọng là mọi người cần biết về điều đó và chuẩn bị cho nó trước khi nó xảy ra.”
Bạn tôi thất vọng: “Nhưng phần lớn mọi người đều cảm thấy bất lực chả làm được cái gì. Họ biết rằng họ cần làm cái gì đó, nhưng họ không biết làm sao. Mọi thứ dường như trì trệ vào lúc này. Ngay cả các chính phủ cũng thất vọng vì họ không biết phải làm gì.”
Tôi bảo ông ấy: “Trong thời đại thay đổi nhanh chóng này, mọi người bị hoang mang. Một số người thậm chí còn chống lại thay đổi, nhưng phần lớn ưa thích chờ đợi vì họ sợ và không biết cái gì sẽ xảy ra cho họ. Tuy nhiên, đây là cơ hội tốt cho người nào đó nắm lấy nó và tận dụng ưu thế của nó. Thời đại Thông tin đã mở ra cánh cửa cho nhiều thanh niên trở thành nhà doanh nghiệp và khởi đầu công ti của họ. Ngày nay thanh biên quen thuộc với công nghệ như laptops, máy tính bảng, điện thoại thông minh… Họ biết về Twitter, Facebook, Pinterest, Snapchat, v.v. Họ biết về app di động, một số thậm chí còn phát triển các app di động để chia sẻ với bạn bè, v.v. Với họ, điện thoại thông minh và phương tiện xã hội đã trở thành một phần tích hợp của cuộc đời họ. Nếu họ nhận được đào tạo đúng, họ có thể tạo ra khác biệt.”
Bạn tôi hỏi: “Ông có cho rằng nhà doanh nghiệp và công ti khởi nghiệp là giải pháp để giảm thất nghiệp không?”
Tôi giải thích: “Đó là một giải pháp. Nếu chúng ta khuyến khích nhiều người khởi đầu công ti của họ dựa trên các ý tưởng phát kiến, thì điều đó sẽ giúp cho nền kinh tế và giảm thất nghiệp. Nhưng phát kiến bắt đầu với giáo dục và đào tạo công nghệ đúng. Không có nền tảng này, điều đó sẽ là khó. Dễ nói về công ti khởi nghiệp; dễ khuyến khích mọi người khởi đầu công ti, nhưng điều quan trọng nhất là có giáo dục công nghệ hiện đại. Ngày nay mọi công ti đều cần áp dụng công nghệ trong doanh nghiệp của họ, họ cần dùng phương tiện xã hội cho việc bán và tiếp thị của họ, nhưng nhiều người chủ công ti không biết rõ những công nghệ này. Họ không thể dựa vào những người quản lí doanh nghiệp của họ, người đã làm việc ở đó từ hai mươi ba mươi năm. Để áp dụng các công nghệ này một cách hiệu quả, người chủ công ti phải thuê thanh niên, người mới tốt nghiệp đại học, người không chỉ biết công nghệ mà còn biết cách phát triển và tích hợp chúng vào trong chiến lược công nghệ.”
Người bạn khác hỏi: “Nhưng công ti tìm đâu ra người tốt nghiệp đại học có những kĩ năng này?”
Tôi giải thích: “Ngày nay, các công ti không thuê người tốt nghiệp dựa trên bằng cấp nữa. Bằng cấp không còn là sự đảm bảo cho tri thức và kĩ năng. Ngày nay các công ti đang tiến hành qua việc phỏng vấn để làm hợp thức các kĩ năng của người tốt nghiệp cũng như lựa chọn các đại học có danh tiếng tốt có chương trình đào tạo hiện đại. Tôi nghĩ trong mười năm nữa, các công nghệ SMAC (Social Media, Mobility, big Data Analytics, and Cloud Computing – phương tiện xã hội, di động, phân tích dữ liệu lớn, avà tính toán mây) sẽ làm thay đổi mọi thứ, và có những kĩ năng quan trọng mà các đại học cần hội tụ vào ngày nay.”
Người bạn khác hỏi: “Nhưng công nghệ phá huỷ các việc làm, không tạo ra việc làm. Làm sao ông biện minh được rằng công nghệ là tốt cho xã hội?”
Tôi giải thích: “Nếu ông nhìn lại trong lịch sử, trước thế kỉ 18, nông nghiệp đã là nguồn việc làm chính nơi 85% số người làm việc trong khu vực nông nghiệp. Trong thế kỉ 19 và 20, công việc công nghiệp đã là nguồn việc làm chính nơi 76% số người làm việc trong khu vực này. Ngày nay chỉ 12% số người còn làm việc trong nông nghiệp và 42% số người làm việc trong công nghiệp. Người ta dự kiến rằng chẳng mấy chốc trên 75% các việc làm sẽ là trong khu vực công nghệ. Công nghệ đang phá huỷ nhiều việc làm lao động trong cơ xưởng nhưng thay thế nó bằng việc làm tốt hơn. Mặc dầu các robots thay thế con người trong cơ xưởng, họ vẫn cần người để lập trình cho chúng và để kiểm soát chúng. Nếu bạn làm việc như công nhân lao động trong cơ xưởng, bạn không thích robots; nhưng nếu bạn quản lí các robots, bạn sẽ thích việc làm mới này vì nó trả lương nhiều hơn. Bằng việc dùng công nghệ trong công ti, nhiều người sẽ có truy nhập vào thông tin họ cần, làm cho họ có năng suất hơn. Người quản lí có thể làm quyết định nhanh hơn và tốt hơn mà có thể cải tiến hiệu năng và lợi nhuận của doanh nghiệp. Ngày nay công nghệ đã làm “phẳng” cấu trúc công ti, giảm quan liêu, tăng tính hiệu quả và lợi nhuận, nhưng nó cũng tạo ra phân chia giữa “công ti công nghệ” và “công ti phi công nghệ” dẫn tới phá huỷ nền kinh tế. Nhiều công ti sẽ thất bại; nhiều công ti mới sẽ khởi đầu; nhiều người sẽ mất việc làm; nhiều người sẽ có được việc làm tốt hơn. Trong thời rối loạn này, điều quan trọng là có viễn kiến và chiều hướng rõ ràng để tránh hoang mang. Nhiều công ti sẽ sớm trở thành “công ti công nghệ” và nền kinh tế sẽ tự cân bằng nó. Bạn không thể dừng tiến bộ và xu hướng công nghệ này. Bạn có thể đi nhanh hay chậm nhưng nếu bạn không thay đổi, đối thủ cạnh tranh của bạn sẽ thay đổi và họ sẽ phá huỷ bạn.”
Bạn tôi hỏi: “Sao ông nghĩ các công nghệ SMAC là quan trọng? Sao không phải là cái gì đó khác?”
Tôi giải thích: “Tôi tin SMAC (Social Media, Mobility, Analytics, Cloud Computing) sẽ là cơ hội nhiều nghìn tỉ đô la một cách toàn cầu. Tôi tin SMAC còn lớn hơn Internet và sẽ làm thay đổi mọi thứ. SMAC không phải là một công nghệ riêng mà là nhiều công nghệ được tích hợp lại để tạo ra những giá trị mới và cách mới làm kinh doanh. Tôi tin nhiều ý tưởng phát kiến tương lai sẽ tới từ SMAC. Chẳng hạn, ngày nay thế giới có trên 4.5 tỉ người dùng điện thoại thông minh và trên 3 tỉ người dùng internet. Việc chấp nhận các công nghệ SMAC sẽ mở ra thị trường mới cho các công ti để bán nhiều sản phẩm hơn cho nhiều khách hàng hơn và làm tăng lợi nhuận. Với tất cả những dữ liệu được lưu giữ trong mây, các công ti có thể dùng phân tích dữ liệu lớn để hiểu và dự kiến điều khách hàng cần và thiết kế chiến lược tiếp thị để làm tăng số bán. Tôi tin SMAC sẽ mở ra cánh cửa cơ hội cho nhiều nhà doanh nghiệp khi họ có thể nắm lấy thị trường trước những người khác. Tôi tin sẽ có nhu cầu cao về người có kĩ năng SMAC từ các doanh nghiệp trên khắp thế giới. Đó là lí do tại sao mọi đại học phải hội tụ vào dạy SMAC trong chương trình của họ.”
